Nasiruddin Albani – Od stolara do muhaddisa Ummeta

Muhammed Nasiruddin Albani rođen je 1914. godine u Skadru na sjeveru Albanije. Sin je uglednog hanefijskog alima Nuha Nedžatija Albanija koji se 1923. godine, zbog sve većih vjerskih represija s porodicom iselio u Damask.

Odrastanje i naobrazba Nasiruddina Albanija

Po dolasku u Siriju, mladi Nasiruddin počeo je s učenjem arapskog jezika, ali nakon osnovnog obrazovanja i nakon što je privatna škola koju je pohađao izgorjela u požaru, nije nastavio s formalnim obrazovanjem, jer njegov otac, tvrdokorni hanefija, nije bio zadovoljan da ga šalje u državne škole. Lično ga je podučavao Kur’anu, tedžvidu, gramatici, hanefijskom fikhu i drugim vjerskim naukama. Podučavali su ga, također, i njegovi prijatelji alimi, poput šejha Sa’ida al-Burhanija, koji je tada bio jedan od imama Emevijske džamije. Pred njim je Nasiruddin prešao nekoliko temeljnih djela hanefijskog fikha, a poznato je da je posjećivao i predavanja tada čuvenog sirijskog učenjaka Muhammeda Behdžeta al-Bitara (1894-1976).

U mladosti je, osim u vjerskoj, uživao i u iščitavanju ostale raznolike literature, a romani o Arsenu Lupenu bili su mu omiljeno štivo, prisjećao se kasnije. Nerijetko je posuđivao knjige od uličnih prodavača, a ozbiljnu istraživačku karijeru započeo je u biblioteci al-Zahiriyya, čiji je osnivač 1880-ih bio Tahir al-Džezairi. “Sirijski Muhammed Abduhu”, kako su ga kasnije prozvali. Na bavljenje hadiskom naukom su ga potaknula pisanja selefijskog šejha Muhammeda Rešida Ridaa u časopisu al-Manar, bilo je to 1936, godinu dana nakon smrti šejha Ridaa.

Nasiruddin je tada još uvijek radio kao stolar, a kada je otac čuo za njegov naum da se bavi islamskim naukama, pokušao ga je odvratiti riječima da je to “sirotinjska rabota”, no, nije uspio. Od oca je kasnije izučio sajdžijski zanat i zajedno s njim radio kao popravljač satova nedaleko od džamije Tevba u Turskoj četvrti. Uporedo s radom u očevoj radnji, svakodnevno je posjećivao biblioteku Zahiriyya. Iako bez formalnog univerzitetskog obrazovanja, bio je pun elana i nije se dao omesti u svom naučno-istraživačkom radu.

Nakon godina neumornog istraživačkog rada, dobio je idžazu (diplomu) hanefijskog muhaddisa Muhammeda Ragiba al-Tabbaha (1887-1951), koji je, također, bio i šejh našem rahmetli Mehmedu Handžiću.

Šejh al-Tabbah je jedne prilike zbog istraživačkog rada posjetio biblioteku al-Zahiriyya kada je i čuo za izvjesnog Nasiruddina, koji već godinama neumorno istražuje i izučava hadis i hadiske rukopise. S mlađahnim Nasiruddinom upoznao ga je šejh Muhammed al-Mubarek, a nakon što je uvidio s kakvom vještinom vlada hadiskom naukom, darovao mu je svoju knjigu al-Anwar al-Jaliyyah fi Muhktasar al-Athbat al-Halabiyyah s pečatom (potpisom) da može podučavati hadisima zabilježenim u toj knjizi, dajući mu teberruk (blagoslov) da može prenositi i podučavati hadisima od njega, što je čin koji se kod tadašnje tradicionalne uleme smatrao potvrdom nečije učenosti.

Šejh Šu’ajb Arnaut, također, albanski muhaddis iz Sirije i njegov savremenik, govoreći o šejh Albanijevom neformalnom obrazovanju, kazao je da, šejh Albani u tom periodu nije posjećivao predavanja uleme, jer u to doba u Damasku nije bilo istaknutih hadiskih učenjaka, tako da se nije bogzna ni mogao mnogo okoristiti njihovim znanjem.

Stasanje u učenjaka hadisa

Nakon godina predanog istraživačkog rada, već početkom 1950-ih, kao 40-ogodišnjak, stekao je reputaciju istaknutog hadiskog učenjaka čija se slava proširila i izvan Damaska. Još prije 1954. godine počeo je da drži neformalna sedmična predavanja, a nekim svojim stavovima i kritikama već tada je izazivao gnjev mezhebskih fanatika. U kakvom mezhebskom fanatizmu su živjeli muslimani tadašnjeg Damaska najbolje oslikava činjenica da se skoro do polovine prošlog vijeka u Emevijskoj džamiji klanjalo odvojeno po šafijskom i hanefijskom mezhebu.

No, na svom putu bio je nepokolebljiv, baš kao što je i sam kazao: “(…) znao sam zasigurno da to neće zadovoljiti sve grupe ljudi ili sekte; u stvari, rezultiralo je time da me neki, ako ne i većina, vrijeđa ili kritikuje. To me ne zanima, jer znam i to da je ugoditi svima nemoguće, i da, kao što je Allahov Poslanik, s.a.v.s, kazao: “Onaj ko udovoljava narodu srdeći Allaha, Allah će ga prepustiti narodu.”

Britkog jezika, uz to i albanskog temperamenta, nije im ostajao dužan na pogrde i neprestane verbalne napade, no, nikada nije posezao sa potvorama i izmišljanjima na svoje oponente. Što se ne može kazati za drugu stranu, o čemu će biti riječi u nastavku.

Rad na Islamskom univerzitetu u Medini i druge kontroverze

Već 1960. njegova popularnost počinje da brine vlast, iako je, može se reći bio apolitičan, jer nije često iznosio svoje političke stavove o režimima u arapskom i muslimanskom svijetu. Tokom karijere nije nailazio samo na opstrukcije i neprijateljstvo vlasti već i samih islamskih učenjaka, raznih mezhebskih i nemezhebskih fanatika čijim je nasrtajima bio izložen sve do svoje smrti.

Upravo u tom periodu, u Medini je osnovan Islamski univerzitet na koji biva pozvan kao predavač. Ponudu je bez dvojbe prihvatio. Po dolasku na Univerzitet 1961. postao je omiljen među studentima, ponajviše zbog svog otvorenog i polemičkog pristupa studentima. Više puta se svojim stavovima zamjerio zvaničnoj ulemi Saudijske Arabije, u početku, zbog iznošenja stavova o potrebi idžtihada izvan ustaljenih mezhebskih okvira, što je bio udarac na tadašnju tvrdokornu hanbelijsku ulemu. Međutim, muftija Muhammed ibn Ibrahim Al al-Šejh, koji ga je i sam pozvao da predaje na Univerzitetu nije mu lično odgovarao, smatrajući da je odgovor drugorazrednom učenjaku ispod nivoa Muftije, pa je takve stvari prepuštao svojim pomoćnicima. No, kap koja je prelila čašu strpljenja bila je Albanijeva knjiga Hijab al-Mar’a al-Muslima (Hidžab žene muslimanke) u kojoj je iznio svoj stav da muslimanka nije obavezna da pokriva lice. Takav stav bio je neprihvatljiv za sve vjerske grupacije u Saudijskoj Arabiji, a tadašnjem Muftiji nije bilo teško da opravda razloge o ne produžavanju ugovora sa šejhom Albanijem. Po isteku ugovora, 1963. godine, šejh Albani biva protjeran s Univerziteta i vraća se u Siriju.

Već 1967. u Siriji biva uhapšen i zadržan u pritvoru mjesec dana, a dvije godine kasnije, 1969, ponovo je uhapšen, ovoga puta u zatvoru je proveo šest mjeseci i tokom tog boravka u zatvoru, uradio je sažetak Sahih Muslima. Haopšenja je inicirala sirijska ulema koja se od samog početka žestoko suprotstavljala šejhu Albaniju, pa čak i lažnim otpužbama i pozivima na zatvaranje.

Šejh Bin Baz, koji je bio veliki prijatelj šejha Albanija, tih godina je pokušavao da ga vrati u Kraljevinu kako bi predavao na Islamskom univerzitetu u Mekki, ali, unatoč svim naporima i manevrima, “zvanične ulema” je ostala neumoljiva odbijajući njegov zahtjev, što dovoljno kazuje koliko je Albanijev stav bio nepremostiv u očima tadašnje saudijske uleme.

Kasnije, u periodu 1975-1978. godine, kao čin simbolične rehabilitacije, izabran je za člana upravnog odbora Univerziteta u Medini.

Iako je relativno kratko predavao u Saudijskoj Arabiji, ne ubrajajući u to učešća na naučnim konferencijama ili posjete tokom hadždža, njegove ideje, ipak, ostavile su snažan utjecaj.

Selefijama u Saudijskoj Arabiji dodatno se zamjerio kasnijim tvrdnjama da je šejh Muhammed ibn Abdulvehab bio selefija u akidi, ali ne i u fikhu, kao i tome da nije bio izrazito vičan hadisu, zbog toga što jedna od njegovih poslanica sadrži izrazito slabe hadise. Njegovih kritika nisu bila pošteđena ni Muslimanska braća. Selefijski učenjaci na čelu sa šejhom Bin Bazom bili su prvi koji su Sejjidu Kutbu, nakon njegova smaknuća, odali počast, dok je šejh Albani bio prvi koji je, u tako osjetljivim vremenima, kritikovao Kutbove stavove, zbog katastrofalnih grešaka u knjizi Fi Zilal al-Qur’an (U okrilju Kur’ana), naročito u pogledu akide kao i izjavom da Hasan al-Benna nije bio islamski učenjak.

Na kriticizam Sejjida Kutba i određenih učenja i metodologije pokreta, Muslimanska braća su odgovorila bojkotom njegovih predavanja i svega u vezi s njegovom da’vom kao i objavljivanjem nekoliko članaka protiv njega u časopisu al-Mujtama’.

Egzil u Aman 1980.

Nekoliko puta je bio primoran na egzil, a preživio je i atentat u Beirutu. Naposlijetku, 1980. godine, zauvijek je napustio Damask i iselio se u Aman u Jordanu, gdje je proveo ostatak svog života. Prethodnih godina je mnogo putovao po svijetu, ne samo na privremene egzile ili naučne konferencije već i zbog istraživanja hadiskih rukopisa od Egipta, Maroka, pa do Velike Britanije.

Tokom nekoliko prisilnih migracija i stalne selidbe svoje biblioteke, zagubljeno je i nekoliko njegovih vrijednih radova.

Akademska karijera s preko 200 naslova

U svojoj bogatoj karijeri obradio je na desetine hadiskih djela, i bio je prvi hadiski učenjak u historiji koji je prvi put istražio i ocijenio neke hadise, jer mnoštvo hadisa niko nikada ranije ni ocijenio, ili ako je ocijenio, morali ste prelistati hrpu knjiga, kako biste došli do tog saznanja. Napisao je dvije zbirke hadisa nazvane Silsilah, u jednu je svrstao na hiljade vjerodostojnih i prihvatljivih hadisa, u drugu na hiljade slabih i lažnih, iz najpoznatijih hadiskih zbirki. Upravo u tom njegovom izvanrednom poduhvatu i jeste njegov najveći značaj. Osim ove dvije kapitalne zbirke hadisa, njegov akademski opus prelazi preko 200 naslova; rukopisa, autorskih djela, kao i djela kojima je uradio evaluaciju hadisa ili komentare.

Važno je spomenuti da ja na molbu šejha al-Karadavija, 1987. godine uradio i evaluaciju hadisa za njegovu knjigu Halal i haram u islamu, koja je prevedena i na bosanski jezik.

Šejh Jusuf al-Karadavi bio je i ostao blizak Muslimanskom bratstvu, međutim, kritike koje je šejh Albani uputio na račun pokreta i nekih njegovih prominentnih ličnosti, nisu ga spriječile da odgovoran posao evaluacije hadisa prepusti muhaddisu Albaniju, o kojem je nekoliko godina nakon njegove smrti kazao:

“Svjedočim i priznajem znanje šejha Albanija, njegovu širinu spoznaje u hadiskim naukama, trud, rad i hizmet koju je pokazao u čuvanju Sunneta Allahovog Poslanika, a.s, toliko da je postao prvak u hadisu našega doba, što su mu posvjedočili svi upućeni u ove znanosti.”

Zanimljivo je na kraju spomenuti i riječi sufijskog šejha iz Bosne, rahmetli Fejzulaha Hadžibajrića, koji se sa šejhom Albanijem upoznao u Damasku tokom putovanja na hadždž 1969. godine. Vjerovatno je to i prvi zabilježeni spomen i susret nekog Bošnjaka sa šejhom Albanijem. O tom susretu Fejzulah Hadžibajrić kazao je sljedeće:

“U Šejh Ekberovoj džamiji smo se upoznali sa trojicom: profesorom, učiteljem i studentom, koji su nas bratski prihvatili. Odmah su nas odveli sebi na sijelo i večeru, i dva dana pozivali, prizivali i gostili. U dva maha sam bio kod Sejjid Nasiruddina Elbanija, a profesor i književnik, kandidat za Nobelovu nagradu, Mahmud Mehdi Istanbuli nam je priredio poseban ručak. Nasiruddin slovi kao najbolji poznavalac hadiske nauke u Damasku i kao takav tri godine je predavao Hadis na novom teološkom fakultetu u Medini. Napisao je niz djela iz oblasti hadisa. Njegov otac je 1925. godine iselio iz Skadra gdje je bio imam i muderis i nastanio se u Damasku. U Damasku ima vrlo jaka kolonija Albanaca sa nekoliko briljantnih učenjaka. Svojom rukom mi je Nasiruddin nacrtao tlocrt Revzai Mutahhere sa nekoliko dragocjenih bilježaka. Na nesreću taj papir sam nosio u novčaniku i ukraden mi je 29. avgusta u autobusu na dženazi rahmetli Derviš-ef. Korkuta. To mi je bila dragocjena uspomena od Elbanije.”

Šejh Albani je umro 2. oktobra 1999. godine u 88. godini života, a iza njega je ostalo na desetine neobjavljenih rukopisa i djela koja čekaju na štampu.

Nevjerovatan životopis albanskog dječaka koji je bez ozbiljnog formalnog obrazovanja postao muhaddis Ummeta, osoba o kojoj se danas pišu knjige i naučni radovi, i koji je nezaobilazan izvor bilo kojeg ozbiljnijeg istraživanja i izučavanja hadiskih nauka.

Piše: Resul Mehmedović (Dialogos)