Od inkvizicije do Gaze: Od antisemitskih mitova do savremene islamofobije
Godine 1921, historičar Marc Bloch napisao je zanimljiv esej o širenju lažnih vijesti tokom rata. Opisao je kako su na početku Prvog svjetskog rata, odmah nakon invazije na Belgiju, njemačke novine počele objavljivati sve više priča o neviđenim zločinima koje su činili “Belgijanci oba spola” predstavljeni kao “krvoločne zvijeri”. Te lažne vijesti očito su bile izmišljene, ali u ratnom okruženju odmah su djelovale kao nepobitna istina. “Greška”, pisao je Bloch, “širi se, raste i preživljava samo pod jednim uslovom – da pronađe povoljan kulturni supstrat u društvu u kojem se širi. Kroz nju ljudi nesvjesno izražavaju sve svoje predrasude, mržnje, strahove, sve svoje snažne emocije.”[1] Takve glasine, legende, mitovi i laži uvijek proizlaze iz već postojećih kolektivnih predstava. Prema Blochu, lažne vijesti su “ogledalo u kojem se ‘kolektivna svijest’ ogleda u vlastitim karakteristikama”.[2] Dodao je da su mitovi performativni: “Od trenutka kad su izazvali krvoproliće, [lažne vijesti] su se definitivno primile. Ljudi vođeni slijepim i brutalnim, ali iskrenim gnjevom, palili su i pucali; to ih je od tada navelo da ustrajno vjeruju u postojanje ‘zločina’ koji bi jedini dali njihovom bijesu privid pravednosti.”
U sedmicama nakon napada 7. oktobra, zapadni mediji objavljivali su tekstove koji su oživljavali sjećanja na najstarije antisemitske mitove, ali usmjerene protiv Palestinaca. Bloch je bio u pravu kad je rekao da su lažne vijesti i legende oduvijek “ispunjavale život čovječanstva”. Mnogi historičari inkvizicije i antisemitizma proučavali su mitologiju “ritualnog ubistva” od srednjeg vijeka do carske Rusije, pokazujući između ostalog da su glasine o Jevrejima koji ubijaju kršćansku djecu zarad ritualne upotrebe njihove krvi često kružile prije nego što bi izbio pogrom. Slično tome, nakon 7. oktobra, većina zapadnih medija – uključujući mnoge ugledne novine – objavila je lažne priče o trudnicama koje su raskomadane, desecima djece kojima su odrubljene glave i bebama koje su borci Hamasa bacili u peći. TV reporteri su ozbiljnim, ogorčenim tonom najavljivali da su vidjeli užasne slike tih zvjerstava, koje neće emitirati kako ne bi uznemirili gledatelje. Ove izmišljotine koje je plasirala izraelska vojska odmah su prihvaćene kao dokazi – Joe Biden, Anthony Blinken i ministri iz evropskih zemalja ponavljali su ih u svojim govorima – da bi nekoliko sedmica kasnije bile nevoljko povučene. Da bi se te strašne fantazije opovrgnule i otkrio njihov izvor, trebalo je konsultirati Al Jazeeru ili kontrainformacijske stranice. U međuvremenu, glavni mediji bili su izrazito tihi u povlačenju ovih laži, ne želeći poremetiti dominantni narativ o Hamasovom barbarizmu, antisemitskoj mržnji i izraelskom stradanju.
Neka povlačenja diskretnija su od drugih. Prije nekoliko godina, polje jevrejskih studija potresla je kontroverza koja je privukla veliku pažnju medija. U središtu polemike bilo je “naučno” djelo pod nazivom Pasque di sangue (Krvavi uskrsi, 2007), posvećeno antisemitskom mitu o ritualnom ubistvu.[3] Njegov autor, Ariel Toaff, historičar je s Bar Ilan univerziteta i sin bivšeg glavnog rabina Rima. Brzoplet u svojim izjavama i daleko od rigoroznog u tretiranju izvora, Toaff je zaključio da optužbe koje je pokretala inkvizicija nisu uvijek bile netačne. Prema njegovim tvrdnjama, od 12. do 16. stoljeća u Trentu su Aškenazi povremeno činili ritualne zločine, vođeni mržnjom prema kršćanima koja ih je poticala da krše biblijske zabrane. Premda je djelo entuzijastično pozdravljeno od nekoliko konzervativnih katoličkih historičara, knjiga je privukla lavinu kritika koje su osporavale njegove zaključke i rušile njegovo istraživanje i analizu. Kneset je osudio Toaffa, a njegov otac ga je odbacio. Toaff se izvinio i kasnije povukao knjigu iz knjižara (nakon što je već bila rasprodana), ponovno je objavivši godinu dana kasnije s pogovorom koji je donekle ublažio njegove zaključke. Taj događaj izazvao je žestoku raspravu u italijanskoj štampi, daleko izvan uobičajenih okvira historiografije, s odjecima u nekoliko zemalja. Neobično je, međutim, što su velike novine, toliko željne da dočekaju članke koji diskreditiraju lažne vijesti o ritualnom zločinu počinjenom u Trentu 1457, postupile s takvim zanemarivanjem prilikom povlačenja lažnih vijesti koje su same pomogle širiti nekoliko dana ranije o jevrejskim bebama koje su islamisti bacili u peći. Dok je mitologija antisemitskog porijekla iz ranog modernog doba neprihvatljiva, savremene islamofobne tvrdnje postale su banalne: one su integrirane u naš duh vremena i smatraju se prirodnim poretkom stvari. Odlomak iz knjige: Enzo Traverso, Gaza pred licem historije
Neka povlačenja diskretnija su od drugih. Prije nekoliko godina, polje jevrejskih studija potresla je kontroverza koja je privukla veliku pažnju medija. U središtu polemike bilo je “naučno” djelo pod nazivom Pasque di sangue (Krvavi uskrsi, 2007), posvećeno antisemitskom mitu o ritualnom ubistvu.[3] Njegov autor, Ariel Toaff, historičar je s Bar Ilan univerziteta i sin bivšeg glavnog rabina Rima. Brzoplet u svojim izjavama i daleko od rigoroznog u tretiranju izvora, Toaff je zaključio da optužbe koje je pokretala inkvizicija nisu uvijek bile netačne. Prema njegovim tvrdnjama, od 12. do 16. stoljeća u Trentu su Aškenazi povremeno činili ritualne zločine, vođeni mržnjom prema kršćanima koja ih je poticala da krše biblijske zabrane. Premda je djelo entuzijastično pozdravljeno od nekoliko konzervativnih katoličkih historičara, knjiga je privukla lavinu kritika koje su osporavale njegove zaključke i rušile njegovo istraživanje i analizu. Kneset je osudio Toaffa, a njegov otac ga je odbacio. Toaff se izvinio i kasnije povukao knjigu iz knjižara (nakon što je već bila rasprodana), ponovno je objavivši godinu dana kasnije s pogovorom koji je donekle ublažio njegove zaključke. Taj događaj izazvao je žestoku raspravu u italijanskoj štampi, daleko izvan uobičajenih okvira historiografije, s odjecima u nekoliko zemalja. Neobično je, međutim, što su velike novine, toliko željne da dočekaju članke koji diskreditiraju lažne vijesti o ritualnom zločinu počinjenom u Trentu 1457, postupile s takvim zanemarivanjem prilikom povlačenja lažnih vijesti koje su same pomogle širiti nekoliko dana ranije o jevrejskim bebama koje su islamisti bacili u peći. Dok je mitologija antisemitskog porijekla iz ranog modernog doba neprihvatljiva, savremene islamofobne tvrdnje postale su banalne: one su integrirane u naš duh vremena i smatraju se prirodnim poretkom stvari. Odlomak iz knjige: Enzo Traverso, Gaza pred licem historije
[1] Marc Bloch, “Reflections of a Historian on the False News of the War,” tr. James P. Holoka, Michigan War Studies Review, juli 1, 2013 [1921].
[2] Bloch, “Reflections of a Historian.”
[3] Za kritičku rekonstrukciju ove debate, vidi Sabina Loriga, “Une vieille affaire? Les Pâques de sang d’Ariel Toaff,” Annales. Histoire, Sciences Sociales, 2008, vol. 63, n. 1, str. 143-172. Vidi Ariel Toaff, Pasque di sangue. Ebrei d’Europa e omicidi rituali (Bologna: Il Mulino, 2008).
