Pandemija u vrijeme ashaba (638-639) i smrt čuvenog ashaba Dirara ibn al-Azvara
Sirijska kuga 638–639 (Kuga Amvas ili Emauska kuga), bila je teška epidemija kuge koja je sirijsku vojsku praktično desetkovala. Zarazna bolest ih je pogodila u dva navrata, prvo 638, a zatim i 639. godine. Sela Muharrem i Safar bila su zaražena u prvom talasu. Drugi talas posebno je pogodio sirijsku vojsku koja se borila u Amvasu (Emaus), na opću radost bizantijske vojske. Navodi se da je skoro 25.000 arapskih vojnika umrlo od kuge. Bolest se zatim veoma brzo proširila većim dijelom Sirije, koju je glad tek nedavno opustošila, prije nego se proširila na Irak i Egipat. Uznemiren, halifa Omer ibn Hattab, hitno je pozvao svog vojnog zapovjednika, Ebu Ubejda, iz Amvasa u Medinu, želeći da spriječi njegovu smrt tokom epidemiji.
Imajući na umu riječi Muhameda ﷺ, kojima zabranjuje muslimanima da uđu ili napuste područja zaražena kugom, zapovjednik je odbio halifin zahtjev i ostao sa svojim trupama u Siriji. Nakon toga, halifa Omer otputovao je u Siriju i susreo se sa zapovjednikom i drugim vođama u Sargu. Tokom susreta nisu se složili u budućim strateškim potezima u vezi s epidemijom, pa je halifa Omer na kraju prihvatio savjet vođa da napuste napadnuto područje i zapovjedio je Ebu Ubejdu da premjesti svoje trupe u sigurno područje.
Pobožni muslimani vjerovali su da je kuga čin milosti i šehadeta za vjernike, a kazna za nevjernike. Dalje, zbog božanskog porijekla bolesti, bolest nisu smatrali zaraznom. Ova vjerovanja izazvala su mnogo polemike u kontekstu ponavljajućih epidemija kuge, kada je zaraznost bolesti postala očigledna natjeravši ljude da bježe u panici. Neki su govorili da je ova pošast zadesila Siriju, jer su njeni stanovnici pili vino, praksa zabranjena islamom. Halifa je odmah kaznio prestupnike. Ebu Ubejd je u međuvremenu premjestio svoju vojsku u Havran, ali je i sam podlegao bolesti u al-Džabiji.*
Smrt čuvenog ashaba Dirara ibn al-Azvara
Tokom Sirijske kuge umrlo je mnoštvo ashaba, a jedan od njih bio je i čuveni ashab Dirar ibn al-Azvar, rođen u Mekki, godina rođenja je nepoznata. Njegova porodica bila je među prvima koja je prihvatila islam, a historičari navode da je Dirar posjedovao hiljadu kamila.
Bio je čuveni ratnik još prije prihvatanja islama, a u vrijeme Poslanika ﷺ i Pravednh halifa, važio je za jednog od najhrabrijih boraca. Učestvovao je u osvajanjima Sirije pod zapovjedništvom Halida ibn Velida, a zbog svoje neustrašivosti dobio je nadimak „Goli ratnik“ jer je u bitke jurišao bez pancira ili gornjeg dijela odjeće. Borio se uz Halida ibn Velida skoro u svim bitkama; u ratu protiv odmetnika, Bitki na Jermuku, Bitki kod Edžnedejna i mnogim drugim.
Međutim, nije samo Dirar bio čuveni borac iz svoje porodice, i njegova sestra Havla bint al-Azvar važila je za junakinju svoga doba i zajedno s ashabima učestvovala je u bitkama protiv Bizantijaca.
Nakon što su Bizantijci u Bitki za Sanit al-Ukaba 634. godine, tokom opsade Damaska zarobili njenog brata i druge muslimanske vojnike, Halid ibn Velid krenuo je s grupom vojnika da ih oslobodi, a u vojnu im se pridružila i Havla.
Fascinantna je njena uloga u Bitki kod Edžnadejna iste godine, gdje je bila zadužena za pružanje medicinske pomoći ranjenicima, ali kada je čula da su Bizantinci zarobili njenog brata Dirara, uzela je pancir i sablju i krenula u boj. Muslimani su začuli povike Halida ibn Velida da jurišaju na Bizantince, a zatim su krenuli za njim, međutim, kada se Halid pojavio u toku bitke, vidjeli su da to nije bio Halid već Havla. Zarobljenici su oslobođeni, a Bizantijci poraženi. Kada je Halid nakon bitke pronašao Halid, tražio je da skloni veo s lica, kako bi vidio ko je, i tek tada mu je rekla ime.
Govoreći o njenoj borbi u toj bitki, ashab i jedan od vojskovođa, Šurahbil ibn Hassana, kazao je: “Ratnik se borio poput Halida ibn Velida, ali sam znao da to nije bio Halid.”
O kasnijem životu Havle ništa se ne zna, a za Dirara historičari navode da je umro od kuge otprilike kada i vojskovođa Ebu Ubejd ibn Džerrah, oko 639. ili 640. godine. Ukopan je u sjevernom dijelu Jordanske doline, nedaleko od Ebu Ubejda ibn Džerraha.
Piše: Resul Mehmedović (Dialogos)
Bilješke:
*George C. Kohn, Encyclopedia of Plague and Pestilence: From Ancient Times to the Present, str. 391-392.
