Ukratko o životu Ibn Halduna i njegovoj teoriji “cikličnog toka historije”

Ibn Haldun je rođen u Tunisu, 27. maja 1332. godine, u uglednoj porodici čiji su preci bili jemenski Arapi koji su se nastanili u španskom gradu Sevilji i migrirali u sjevernu Afriku nakon pada Sevilje. Ova porodica je u Španiji imala značajnu ekonomsku i političku ulogu, a veliki broj njenih članova bili su ugledni pravnici, političari, umjetnici i naučnici. Ibn Haldun je stekao obrazovanje iz različitih oblasti, kao što su filozofija, logika, pravo, matematika i retorika, a posvetio se i izučavanju klasičnih izvora islamske religije, Kurana i hadisa. Svoj prvi posao dobio je 1352. godine, za vrijeme vladavine sultana Abu Inana Faresa I u Fesu, a 1356. po političkim optužbama poslat je u zatvor iz kojeg je izašao dve godine kasnije, nakon sultanove smrti. Nakon izlaska na slobodu, Ibn Haldun je nastavio da radi za Abu Inanovog nasljednika, Abu Salema Ibrahima III, ali je nakon konflikta sa predstavnicima te dinastije emigrirao u Španiju u kojoj je ostao do 1364. godine, kada se vraća u Afriku gde ga srdačno dočekuje sultan Abu Abdala, njegov prijatelj iz vremena provedenog u zatvoru. Nakon pada vlasti Abu Abdale, Ibn Haldun je, zajedno sa velikom grupom Arapa, stupio u službu tijemkenskog sultana, koji je nekoliko godina kasnije izgubio vlast, posle čega se Ibn Haldun povukao iz javnog života i potpuno se posvetio naučnom radu. Ibn Haldun 1375. godine odlazi u alžirski grad u kom se nalazi Ibn Salamina tvrđava (Kalat), među pripadnike plemena Avlad Arif, i sljedeće tri godine provodi u izolaciji pišući svoje najpoznatije djelo – Mukadimu.

Nakon perioda posvećenog uglavnom pisanju, Ibn Haldun 1384. godine dobija mjesto velikog kadije škole šerijatskog prava Maliki u Kairu i istovremeno doživljava ličnu tragediju kad članovi njegove porodice izgube život u brodolomu. Poslije ove nesreće i gubitka pozicije u sudu, posvetio se pisanju i putovanjima, da bi 1399. godine bio ponovo postavljen na mjesto kadije koje je, u sljedećih pet godina, gubio i ponovo dobijao najmanje pet puta. Ibn Haldun je umro 1406. godine i sahranjen je u Kairu.

Ibn Haldunov životni put i karijeru nije obilježilo samo stvaranje djela već i njegovi politički angažmani u svojstvu dvorskog službenika, sekretara, ambasadora i savjetnika različitih sultana, emira i prinčeva u zemljama Magreba i u Španiji, a ovaj veliki mislilac bio je svjedok velikih historijskih promjena, revolucija, invazija i političkih prevrata, koji su često imali direktan utjecaj na njega i značajno utjecali na sve njegove radove.

 Ciklični tok istorije u delu Ibn Halduna

 U svom osvrtu na ciklični tok historije Ibn Haldun ističe da su u nekim historijskim trenucima preokreti takvi da pojedinac ima utisak da prisustvuje „novoj kreaciji”, „stvarnoj renesansi” i „stvaranju novog sveta”. S obzirom na to da je, prema mišljenju autora, za vrijeme njegovog životnog vijeka došlo do ovih preokreta, postojala je posebna potreba da se analizira situacija u kojoj se našlo čovječanstvo. S jedne strane, novi svijet se rađao u drugim (neislamskim) zemljama, dok se, s druge, civilizacija kojoj je pripadao sam Ibn Haldun bližila svom kraju. Iako nije bio u mogućnosti da spriječi ova dešavanja, on je želio da barem razumi procese koji su se odvijali, što je i razlog nastanka ove historijske analize.

„Totalna promjena” urbanih i ruralnih struktura islamske civilizacije kojoj je prisustvovao Ibn Haldun obuhvatala je: prvo, emigriranje nomadskih plemena iz Egipta u sjevernu Afriku, koje je dovelo do smanjenja broja lokalnog berberskog stanovništva; drugo, epidemiju kuge u XIV vijeku, koja je uništila čitave zajednice; i, konačno, ovi događaji koincidirali su sa generalnom dezintegracijom političke vlasti dinastija širom islamskog svijeta. S obzirom na to da su historijske okolnosti u kojima se nalazio islamski svijet u XIV veku imale dominantan utjecaj na Ibn Halduna i na njegova djela, društvenopolitičke ideje izložene u Mukadimi nije moguće posmatrati bez osvrta na historijski razvoj islama i civilizacije nastale na njegovim osnovama.

Nastavit će se…

Odlomak naučnog rada: Jelena Vukoičić, Politička teorija Ibn Halduna

Nastavak na sljedećem LINKU.