Neokrižarska unija: Od Prvog križarskog rata do sadašnjeg genocida u Gazi

U novembru 1095. godine, papa Urban II pozvao je evropske kršćane da krenu na istok i oslobode Jerusalem iz ruku muslimana. Kampanja koja je uslijedila, poznata kao Prvi križarski rat (1096–1099), završila je zauzimanjem Jerusalema i masakrom njegovih stanovnika u julu 1099. godine. Milenijum kasnije, u oktobru 2023. godine, izraelska okupacija pokrenula je genocid nad autohtonim stanovništvom te zemlje, ovoga puta u Gazi, kao odgovor na napade pokreta otpora Hamas 7. istog mjeseca. Uprkos sve većem broju nalaza Ujedinjenih nacija (UN) i Međunarodnog suda pravde (MSP) da djela izraelskih snaga predstavljaju genocid, Evropska unija (EU) i njene države članice uglavnom su zadržale političku, finansijsku i vojnu podršku izraelskoj okupaciji.

Ovaj članak tvrdi da postoje zločinački kontinuiteti između politike Prvog križarskog rata i podrške EU trenutnom izraelskom genocidu u Gazi. Oba primjera pokazuju kako evropske sile nasilje nad autohtonim arapskim stanovništvom Palestine predstavljaju kao moralno opravdano, suspenduju etička ograničenja u ratu i omogućavaju doseljeničko-kolonijalne projekte raseljavanja i etničkog čišćenja. Koristeći Teoriju pravednog rata kao analitički okvir, članak pokazuje kako evropska križarska logika opstaje u savremenoj evropskoj geopolitici. Da bih izoštrio ovaj argument, usvajam termin Neokrižarska unija kako bih opisao današnju EU: ne kao doslovni srednjovjekovni savez katoličkih vitezova, već kao modernu elitu koja reprodukuje Sveti rat iz doba križara pod novim zastavama kao što su sigurnost, borba protiv terorizma i samoodbrana.

Od Svetog rata do samoodbrane

Neposredno prije Prvog križarskog rata, na Saboru u Klermonu u novembru 1095. godine, papa Urban II opravdao je rat kao svetu dužnost, prikazujući muslimane kao oskvrnitelje svetih mjesta i ugnjetavače hodočasnika. Prema izvještaju Roberta Monaha, on prenosi papin naelektrizirajući uzvik: Deus vult! Deus vult!, što znači Bog to želi(1), isti slogan koji danas koriste mnoge desničarske grupe u Evropi i Sjevernoj Americi. Drugi hroničari, očevici, predstavili su kampanju kao božanski odobrenu odmazdu. Na primjer, Raymond od Aguilera, koji je svjedočio masakru u Jerusalemu, napisao je: Bila je to pravedna i sjajna Božija presuda da ovo mjesto bude ispunjeno krvlju nevjernika.(2) Arapi (koji su se u evropskoj mašti koristili naizmjenično s muslimanima ili Saracenima, potonji iz arapske riječi sariqin, što znači lopovi) kao stanovništvo Palestine time su označeni kao nevjernički stanovnici, čije je uklanjanje predstavljalo odbranu kršćanstva.

Što se tiče genocida u Gazi, zvaničnici EU danas slično predstavljaju akcije izraelskih snaga kao neophodnu samoobranu. Stoljećima kasnije, kada su bijeli Evropljani preuzeli poziciju civiliziranih nad Arapima, više nema potrebe truditi se da se opravda njihova ubojitost, osim pozivanjem na samoodbranu od prijetnje koju necivilizirani predstavljaju njihovim civiliziranim doseljeničkim saveznicima u okupiranoj Palestini. Dana 13. oktobra 2023. godine, predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen izjavila je da Izrael ima pravo da se brani – danas i u danima koji dolaze.(3) Dan ranije, Olaf Scholz, tadašnji kancelar Njemačke i prethodno član odbora Evropske investicijske banke, potvrdio je da Izrael ima svako pravo da se brani […] u okviru međunarodnog prava,(4) efektivno zamjenjujući papin poziv iz 1095. Bog to želi. U obje ere, Evropa karakterizira genocide nad autohtonim stanovništvom Palestine kao moralno neophodnu odbranu.

Dehumanizacija Arapa

Tokom Prvog križarskog rata, evropski klerikalni hroničari rutinski su dehumanizirali Arape, muslimane i Saracene, etikete koje su se koristile naizmjenično, što je zamaglilo čak i prisustvo arapskih kršćana i arapskih Jevreja, koji su također ubijani tokom masakra. Guibert od Nogenta prikazuje ove populacije, nazivajući ih kolektivno muslimanima, kao božanski suprotstavljene neprijatelje i koristi izrazito dehumanizirajući jezik da bi ih ocrnio.(5) Zloglasna opsada Marat al-Nu'mana u decembru 1098. godine, jednog od levantinskih gradova zauzetih na putu za Jerusalem, otkrila je koliko daleko takva dehumanizacija može ići. Kako historičar Jay Rubenstein primjećuje, Albert od Ahena izvijestio je da su križari tokom opsade sjekli meso s muslimanskih leševa, dok je Ralph od Kaena otišao dalje, optužujući ih da su pekli i odrasle zarobljenike i djecu,(6) pri čemu tekst implicira da su zarobljeni živi, zaklani i skuhani. Zanimljivo je da su srednjovjekovni narativi priznavali takvo barbarstvo i kanibalizam, zadržavajući snažan osjećaj pravednosti cilja, što je upečatljiv pokazatelj isključenja Arapa kao ljudi u očima evropskog kršćanstva.

U savremenom evropskom diskursu, Palestinci su slično lišeni individualnosti. Zvaničnici EU i mediji koji im idu u prilog često usvajaju izraelske okvire koji Palestince prikazuju kao ljudske štitove za Hamas, opravdavajući namjerno zamagljivanje razlika između civila i boraca. Već na početku genocida u Gazi, do decembra 2023. godine, Ured Ujedinjenih nacija za koordinaciju humanitarnih poslova (UN OCHA) izvijestio je o desetinama hiljada ubijenih Palestinaca, većinom žena i djece.(7) Ipak, odgovornost za ove masakre uporno se prebacuje na same Palestince jer su dopustili da budu ljudski štitovi, što je diskurzivna inverzija koja prebacuje krivicu na žrtve, replicirajući ranu evropsku ratnu etiku koja je patnju Arapa prikazivala kao božanski zasluženu.

Izrael je podvrgnuo Gazu blokadi od 2007. godine, a od oktobra 2023. kombinirao je opsadu s intenzivnim bombardovanjem domova, bolnica, škola i vitalne infrastrukture. Dana 26. januara 2024. godine, MSP je utvrdio da je tužba Južne Afrike za genocid protiv Izraela vjerodostojna i naložio privremene mjere.(8) U martu 2024. godine, specijalna izvjestiteljica UN-a Francesca Albanese zaključila je da Izrael čini genocid kroz ubistva, nametanje uslova života sračunatih da dovedu do fizičkog uništenja (uključujući izgladnjivanje) i masovno raseljavanje.(9) Uprkos svemu ovome, EU je do danas zadržala političku i ekonomsku podršku, što je odjek srednjovjekovnih evropskih opravdanja opsada i masakra nad arapskim civilima.

Neokrižarska unija stoga ne predstavlja iznenadnu promjenu u ratnoj etici, već dugi kontinuitet zločina: od kasnijih križarskih pohoda usmjerenih na autohtone Arape u Palestini i okolini, preko sponzorstva doseljeničkog kolonijalizma u doba mandata, do normalizacije etničkog čišćenja i okupacije nakon 1948. godine, što je kulminiralo današnjom podrškom EU genocidnoj kampanji u Gazi koja se prenosi uživo.

Teorija pravednog rata: nekad i sad

Nakon što se sve navedeno stavi u kontekst, kontinuitet političkog zločina evropskih vođstava protiv naroda Palestine od Prvog križarskog rata do danas, možemo analizirati ovaj zločin iz teorijske i teološke perspektive, prema vlastitim evropskim mjerilima. Ovdje smatram da je Teorija pravednog rata (bellum iustum na latinskom) najrelevantnija za razumijevanje evropskog etičkog mjerila za nasilje naneseno drugima, i trenutaka kada lideri to namjerno ignoriraju. Teoriju pravednog rata prvi je sistematizirao sv. Augustin iz Hipona u 5. stoljeću, a kasnije ju je razvio sv. Toma Akvinski u 13. stoljeću. Njena svrha bila je uspostaviti etičke principe koji bi mogli razlikovati legitimno ratovanje od nezakonitog nasilja. Teorija ima tri glavna kriterija: jus ad bellum (pravo na rat), jus in bello (ponašanje u ratu) i jus post bellum (pravda nakon rata). Smatram da kad se ovi principi primijene uporedno na Prvi križarski rat i podršku Evropske unije izraelskom genocidu u Gazi, vidimo očigledne kontinuitete u dosljednoj suspenziji etike od strane Evrope kad su narod Palestine mete rata.

Jus ad bellum – pravo na rat: Tokom Prvog križarskog rata, papinstvo je tvrdilo da ima jus ad bellum proglašavajući kampanju svetom misijom za odbranu kršćanskih hodočasnika i svetih mjesta. Ili drugim riječima, kao što je ranije spomenuto, Krist to zapovijeda! Ipak, u stvarnosti, to nije bio odbrambeni rat, već nasilna invazija predstavljena kao iskupljenje. U slučaju Gaze, lideri EU poput Ursule von der Leyen i Olafa Scholza predstavili su izraelski genocid kao legitimnu samoobranu. Međutim, pozivanje na jus ad bellum propada kad se testira na proporcionalnost i nužnost, jer razmjere masovnih ubistava i demografskog uništenja nanesenog Gazi daleko premašuju bilo kakvu odbranjivu ideju samoodbrane.

Jus in bello – ponašanje u ratu: Etički principi koji reguliraju ponašanje u ratu, kao što je razlikovanje između boraca i civila, također su napušteni u obje ere. Tokom Prvog križarskog rata, hroničari poput Gesta Francorum opisuju masakr u Jerusalemu: vojnici su jahali u krvi do koljena i do uzda svojih konja na putu do džamije al-Aksa, koju hroničar naziva Solomonovim hramom.(10) Dodajući ovome prijavljene akte kanibalizma evropskih vojnika,(11) ilustrira se potpuno kršenje jus in bello. U Gazi danas, izraelske snage, kao evropski nastavak doseljeničkih kolonijalista, provode neselektivna bombardovanja gusto naseljenih područja, uništavanje domova, škola i bolnica, te namjernu upotrebu izgladnjivanja kao oružja rata. Sve ovo zajedno pokazuje isto zanemarivanje razlike između civila i boraca kada su u pitanju Arapi, još od Prvog križarskog rata.

Jus post bellum – pravda nakon rata: Princip jus post bellum zahtijeva da poslijeratna rješenja obnove pravdu i priznaju prava onih koji su pogođeni. Međutim, nakon 1099. godine, uspostavljanje Latinskog kraljevstva u Jerusalemu učvrstilo je isključenje Arapa iz suvereniteta u vlastitoj zemlji. Fulcher od Šartrea, francuski svećenik i očevidac Prvog križarskog rata, čak je slavio kako su Zapadnjaci postali bogati doseljenici na Istoku na račun autohtonog stanovništva,(12) što je rani oblik trenutnog doseljeničkog kolonijalizma u okupiranoj Palestini. U današnjem kontekstu Gaze, politički horizont EU ostaje slično isključiv. Čak i usred nalaza MSP-a da izraelske akcije vjerovatno predstavljaju genocid, politike EU i dalje daju prioritet sigurnosti okupacije, dok palestinski suverenitet odgađaju na neodređeno vrijeme. U oba slučaja, pobjednici su nametnuli rješenja koja su perpetuirala dominaciju i uskratila pravdu autohtonom stanovništvu.

Neokrižarska unija: Evropski genocidni obrazac

Tokom genocida u Jerusalemu u julu 1099. godine, uprkos unutrašnjim rivalstvima između vođa koji su slijedili lične ambicije da stvore svoja latinska kraljevstva na bogatom Orijentu, Godfrey od Bujona postao je neosporni vođa križara i snosio je direktnu odgovornost za masakr koji je uslijedio nakon zauzimanja grada. Danas, njegova istaknuta konjanička statua, svečano otkrivena 1848. godine, ponosno stoji na Kraljevskom trgu ispred crkve Svetog Jakova na Coudenbergu u Briselu, glavnom gradu Evropske unije. Odavanje počasti križarskom vojskovođi odgovornom za masovna ubistva, direktno ispred glavne belgijske kraljevske ceremonijalne crkve, ugrađuje kontinuirano veličanje križarskog zločina u samo srce političke i kulturne prijestolnice EU.

U prošlosti je srednjovjekovno evropsko kršćanstvo funkcioniralo kao de facto križarska unija pod papinskim vođstvom, mobilizirajući transnacionalne resurse za kolonizaciju Palestine i zamjenu njenog autohtonog stanovništva kršćanskim evropskim doseljenicima. Današnja EU, Neokrižarska unija, pokazuje kontinuirani obrazac: ponovo zamjenjuje autohtono palestinsko stanovništvo evropskim doseljeničkim kolonijalistima, ovoga puta izvozeći evropsko Jevrejsko pitanje u cionistički doseljenički projekat u Palestini, i ujedinjujući države članice EU iza genocida ovih novih doseljeničkih kolonijalista u Gazi, uprkos naredbama MSP-a i nalazima UN-a koji ukazuju na genocid. Ono što ujedinjuje ove ere, kao i kasnije križarske ratove na Levantu i ponovljene evropske invazije, nisu identične institucije, već kontinuitet političke teologije: civilizacijski narativ koji arapsko stanovništvo Palestine čini ubojitim i uklonjivim u ime viših ciljeva, nekad svetog rata, a sad samoodbrane.

Preostalo pitanje je da li EU može odbaciti ovo zločinačko naslijeđe i poslušati glasove protesta širom Evrope koji osuđuju podršku njihovih lidera genocidu u Gazi, ili će pribjeći kozmetičkim izjavama dok ustrajava kao Neokrižarska unija.

Piše: Maher Hamoud (South Push)

S engleskog preveo: Resul Mehmedović

BILJEŠKE:

1. Georg Strack, “The Sermon of Urban II in Clermont and the Tradition of Papal Oratory,” Medieval Sermon Studies 56 (2012): 30-45, https://doi.org/10.1179/1366069112Z.0000000002.
   ↩︎
2. Eileen Dugan, “Jerusalem in the Crusades: Crescent and Cross, Kingdom of Heaven, and the Fall of the City in 1099 and 1187,” Journal of Religion & Society (2007): 4-13. ↩︎
3. European Commission, “Statement by President von der Leyen on Israel,” 13 October 2023. ↩︎
4. Bundestag, “Policy statement by Olaf Scholz, Chancellor of the Federal Republic of Germany and Member of the German Bundestag, on the situation in Israel,” 12 October 2023, accessed 20 September 2025, https://www.bundesregierung.de/breg-en/service/archive/policy-statement-by-olaf-scholz-2230254. ↩︎
5. Steven F. Kruger, “Medieval Christian (Dis)Identifications: Muslims and Jews in Guibert of Nogent,” New Literary History 28, no. 2 (1997): 185-203, http://dx.doi.org/10.1353/nlh.1997.0024.
   ↩︎
6.  Jay Rubenstein, “Cannibals and Crusaders,” French Historical Studies 31, no. 4 (2008): 525-549, https://doi.org/10.1215/00161071-2008-005.
   ↩︎
7.  UN OCHA, “Hostilities in the Gaza Strip and Israel: Situation Report,” 30 December 2023, accessed 20 September 2025, https://www.unocha.org/publications/report/occupied-palestinian-territory/hostilities-gaza-strip-and-israel-reported-impact-30-december-2023-2359. ↩︎
8. International Court of Justice, Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide in the Gaza Strip (South Africa v. Israel). Order of 26 January 2024.
   ↩︎
9.  Francesca Albanese, Anatomy of a Genocide: Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in the Palestinian territories occupied since 1967. UN Human Rights Council, A/HRC/55/73, March 2024. ↩︎
10. Thomas F. Madden. “Rivers of Blood: An Analysis of One Aspect of the Crusader Conquest of Jerusalem in 1099.” Viator 43, no. 3 (2012): 33–45, https://doi.org/10.1484/J.VIATOR.1.103193. ↩︎
11. Rubenstein, “Cannibals and Crusaders”. ↩︎
12. Strack, “The Sermon of Urban II”.
    ↩︎