10 najčešćih mitova o vakcinaciji protiv koronavirusa
Da bi se pandemija završila jedino moguće rješenje je vakcinacija. Međutim, da bi se stvorio “kolektivni imunitet” potrebno je da se vakciniše dovoljan broj ljudi, inače je sve uzaludno. Nepoštovanje preventivnih mjera, “neće mene” način razmišljanja i nedostatak empatije posebno su utjecali na produžavanje pandemije širom svijeta. Međutim, osim toga, antivakserski pokret (odnosno ljudi koji krive vakcine za sve svoje životne i zdravstvene probleme) trudi se da bude što glasniji, koristeći između ostalog laži, koje se trude da ponove gdje god mogu. Međutim, iza ovih izjava se obično krije samo mrak neznanja i nerazumijevanja vakcinacije i imunog odgovora.
Zato, da se podsjetimo nekih od najčešće korištenih laži i kako stvari zaista stoje.
Napomena: iRNK (informaciona ribonukleinska kiselina) je isto što i mRNA (messenger ribonucleic acid), DNA (deoxyribonucleic acid) je isto što i DNK (dezoksiribonukleinska kiselina), RNA (ribonucleic acid) je isto što i RNK (ribonukleinska kiselina). U našem jeziku uobičajeno se koriste skraćenice prema srpskim riječima – DNK i RNK. Međutim, mRNA vakcine se u našoj literaturi i tekstovima navode kao skraćenica prema engleskoj riječi, znatno rjeđe kao iRNK vakcine, te ću se držati “mRNA” skraćenice za vakcine.
1. Što bih se vakcinisao ako svejedno moram poslije toga da se držim mjera?
Osim što je vrlo sebičan način razmišljanja, ponovo počinje od nepoznavanja imunog odgovora. Za razvoj imuniteta u slučaju primene mRNA vakcine potrebno je 14 dana, a za razvoj punog imuniteta 28 (ovi podaci se odnose na Pfizer vakcinu). To znači da ukoliko razvijete imunitet protiv koronavirusa, to će se desiti poslije 28 dana. Svako izlaganje virusu prije toga (tj. prekid pridržavanja preventivnih mjera) direktna je provokacija da ipak dođe do zaražavanja.
2. Čim je vakcina napravljena za godinu dana nije dovoljno ispitana. mRNA vakcine su poptuno nove, mi smo eksperiment [LAŽ]
U “normalnim”, nevanrednim situacijama ispitivanje vakcine može da traje prilično dugo. Najveći dio tog vremena ne odlazi na samo ispitivanje, već na raznorazne birokratske procedure, traženje dozvola i čekanje, a ponajviše zbog nedostatka novca. U uslovima globalne pandemije, te prepreke su prevaziđene jer su, zbog hitnosti razvoja vakcine, naučnicima sva sredstva, uključujući finansijska, obezbjeđena. Međutim, ubrzavanje razvojnog procesa, ne utječe na naučne standarde, tj. kriterijume koje je i ova vakcina, kao i svaka druga, morala da zadovolji, da bi dobila pozitivnu procenu FDA o bezbjednosti i efikansosti i dozvolu za hitnu upotrebu.
S tim u vezi, još češća laž
3. FDA nije dala odobrenje za vakcinu, to piše i na našem sajtu ALIMS-a, što znači da smo mi zamorci i da dobijamo vakcinu čija efikasnost i bezbjednost nisu ispitane [LAŽ]
Kao i svaki lijek, nijedna vakcina nije 100% bezbjedna (odnosno vjerovatnoća da dođe do nekog neželjenog dejstva postoji) i 100% efikasna (odnosno vjerovatnoća da se ne razvije imunitet postoji). Međutim, ta vjerovatnoća je kod vakcina veoma mala, a neželjena dejstva jako rijetka i uglavnom blaga (bol na mjestu uboda, prolazna temperatura i sl.). Konačno odobrenje vakcina će dobiti nakon četvrte faze kliničkog ispitivanja, koje i predstavlja fazu regulacije i licencuru, ukoliko zadovolji sve kriterijume. Mi bismo bili zamorci za ovu vakcinu, da prije ove, četvrte faze, prve tri nisu postojale, odnosno da je vakcina proizvedena, a onda puštena u upotrebu, s vjerovanjem na riječ proizvođača.
Između ove dvije tačke stoji FDA, sa veoma strogim uslovima za izdavanje autorizacije za hitnu upotrebu, koju je FDA dala za ove vakcine, na osnovu detaljne analize i evaluacije podataka dobijenih poslije prve 3 faze kliničkih ispitivanja. Ono što je veoma važno naglasiti je da takvu dozvolu vakcina može dobiti samo u posebnim uslovima, kao što je potreba suzbijanja pandemije, ukoliko nema drugih bezbjednih i efikasnih alternativa i to samo ukoliko je FDA utvrdila da su vrlo strogi kriterijumi za procjenu bezbjednosti i efikasnosti vakcine nakon prve 3 faze zadovoljeni. Nakon te dozvole, nastavlja se praćenje svih pojedinaca koji prime vakcinu i pojava eventualnih neželjenih reakcija, njihove učestalosti i sl. Uz pomoć VARES-a, FDA BEST programa i FDA Sentinel Programa i sl. vakcine i njihovi efekti nastavljaju vrlo pažljivo i kontinuirano da se prate. Ukoliko bi vakcina pokazala neočekivane neželjene efekte ili ukoliko bi pokazana efikasnost i bezbjednost odstupala od one procenjene na osnovu III faze, vakcina ne bi dobila konačnu dozvolu i to bi bio krah za proizvođača. Iz tog razloga, nikome, a ponajmanje proizvođaču ne odgovara da se vakcina ispituje po principu ja mafijaš – ti zamorac i da vakcina zaista nema opisana svojstva. Tokom prve tri faze ispituje se primjena različitih doza vakcine, kod različitih demografskih grupa, najprije samo na zdravim dobrovoljcima (I faza), potom na znatno većem broju osoba sa najčešćim zdravstvenim stanjima (II faza), a onda i na hiljadama ljudi (III faza). Neophodno je dostaviti podatke FDA i o konstantnom praćenju zdravstvenog stanja najmanje polovine svih pojedinaca koji su primili vakcinu u periodu najkraće 2 mjeseca, nakon kompletne primjene režima vakcine. Tek ukoliko se detaljnom analizom svih podataka utvrdi da je vakcina bezbjedna i efikasna, ona može dobiti autorizaciju za hitnu upotrebu. Dakle, mRNA vakcine su bezbjedne i efikasne.
4. Oni će meni da ubrizgaju RNK (mRNA) nakon čega će moje ćelije da proizvode protein na koji će se onda stvoriti imunitet. Kako je to moguće?
Ničeg čudnog nema u tome. Nakon što je pronađen način dostavljanja mRNA ćeliji slobodno možemo reći da je otvorena nova era terapijskih mogućnosti. Međutim, zadržimo se na vakcinama. Imuni sistem je vrlo složen sistem ćelija koji nas brani od infekcija. Pokušat ću da objasnim što jednostavnije. mRNA (ili informaciona, iRNK kako je znamo iz škole) predstavlja genetsku informaciju u vidu lanca nukleotida, koja diktira koji protein će da se sintetiše. Tri nukleotida u nizu čine šifru za sintezu određene aminokiseline, a čitav niz, tj. redoslijed aminokiselina čine osnovnu strukturu proteina. Dakle, mRNA sadrži informaciju koji će protein ljudska mašinerija za sintezu proteina da napravi. Vakcina se ubrizgava u mišić gornje ruke, čime mRNA nalazi svoj put do B ćelije da preda informaciju, odnosno da se na osnovu nje sintetiše protein. Nakon toga, kao i uvijek u sintezi proteina, mRNA se razgrađuje. Sintetisani protein preuzimaju odgovarajuće ćelije imunog sistema na sebe i prezentuju ga tj. pokazuju drugim ćelijama, koje su zadužene da prepoznaju da li su već “vidjele” taj protein, tj. da li je organizmu on stran. Ukoliko je protein stran, počinje proces imunizacije, tj. pravljenja antitela na taj protein, čime je organizam stekao mogućnost da se odbrani ukoliko se ponovo sretne sa stranim proteinom, tj. da brzo napravi veliku količinu antitijela. Taj protein je spike-protein (ili S-protein – šiljak) u ovoj našoj priči. Ne postoji način da organizam pogriješi i krene da pravi nešto drugo, jer bi to značilo da je izgubio sposobnost za sintezu proteina, a u tom slučaju ne bismo bili kandidati za vakcinu, jer ne bismo bili živi.
5. mRNA vakcine mogu da izazovu COVID-19 [LAŽ]
Ovo je već teška budalaština i širenje neopravdanog straha. mRNA vakcine sadrže samo jedan protein koronavirusa – spike protein. Sam, bez virusa, protein ne može da uzrokuje koronu, jer virus kao i svaki organizam funkcioniše kao cjelina. Ako izolujete miozin iz mišića čoveka, pa ga ubacite u ćeliju, ta ćelija neće dobiti sposobnost da trči, kao što vi to možete zahvaljujući miozinu mišića.
Također, ukoliko se osoba zarazi nakon primanja vakcine, jer je došla u kontakt sa virusom prije završetka perioda razvoja imuniteta COVID-19 nije izazvala mRNA vakcina, već koronavirus koji ne potječe iz vakcine.
6. mRNA vakcina mijenja našu DNK, to je manipulacija našim genomom [LAŽ]
Jao, jao i jao. Šta se desi kad neko previše gleda forenzičke serije, a nije baš pazio na biologiji. DNK se nalazi u jedru ćelije, a sinteza proteina na osnovu mRNA se odvija u citoplazmi. mRNA, ni unutrašnjeg ni spoljašnjeg porijekla, ni na koji način ne može da uđe u jedro ćelije. To prkosi osnovnim zakonima biologije ćelije, na kojima leže čitav niz nevjerovatnih medicinskih dostignuća, jer se u ljudskom organizmu od DNK dobija mRNA, a nikada i nikako obrnuto. To znači da ubrizgana mRNA neće ni ući u isti prostor u kom se nalazi DNK, a kamoli dobiti priliku da tu DNK izmijeni.
7. Ja bih ipak kinesku vakcinu, to je stara tehnologija o kojoj sve znamo
mRNA vakcine nisu potpuno nova tehnologija. mRNA se ispituje već 30-ak godina, a prethodno su isprobane vakcine za grip, zauške i dr. Osim toga, mRNA tehnologija je već isprobana i kod terapije kancera. Kineska vakcina, prema postojećim podacima, ima mnogo manju efikasnost, vjerovatno zbog toga što se unosom cijelog virusa prave antitijela ne samo na S-protein, odgovoran za efekte koje koronavirus ostvaruje, već i na druge dijelove virusa. Ukoliko izbor postoji, najbolje je vakcinisati se vakcinom najveće efikasnosti i bezbjednosti. Ipak, bolje je i kineska vakcina nego nevakcinisanje.
8. Ja sam preležao virus, što bih se vakcinisao?
Zato što je sada već potvrđeno da je imunitet nakon preležane bolesti kratkog vijeka, te da je vrlo moguće ponovno zaražavanje. Što je virus duže prisutan, veća je i vjerovatnoća da mutira u opasniju varijantu i da se stvori soj na koji vakcina neće imati efekta. Iz tog razloga je bitno da svi koji smiju dobiju vakcinu što prije, kako bi se zaustavio lanac širenja. Čak i ako je osoba preležala COVID-19, preporuka je da primi vakcinu, kako bi se rizik od ponovnog zaražavanja sveo na minimum. Također, rezultati ispitivanja posljedica koje korona ostavlja na duge staze na zdravlje su zastrašujući, a rizik od vakcinacije je daleko manji nego rizik od reinfekcije i štetnih posljedica kovida-19.
9. Ne vakcinišem se ni protiv gripa, što bih protiv koronavirusa?
Virus “običnog gripa” (kako ga nazivaju oni koji šire ovu misao) ne ostavlja oštećenja na višestrukim organskim sistemima, logikom koja je za sad jasna samo virusu. Sve veći broj ljudi se širom svijeta javlja sa kardiovaskularnim, neurološkim, gastrointestinalnim i drugim sekundarnim posljedicama preležanog kovida. Osim toga, trenutno ne vlada pandemija virusa gripa tj. ne postoji tako visoka vjerovatnoća za inficiranjem, kao koronavirusom. Iz tog razloga je ovo poređenje besmisleno.
10. Alergija na lijekove i hranu je kontraindikacija za primenu mRNA vakcine [LAŽ]
Neistina. Jedina kontraindikacija (razlog da se vakcina ne primi) je teška alergija na neki sastojak vakcine, npr. polietilenglikol (PEG). Alergije na lijekove i hranu nisu kontraindikacija i takve osobe smiju da prime vakcinu. Kod osoba sa historijom anafilakse (teške alergijske reakcije) nepovezanom sa sastojcima vakcine ili vakcinacijom uopće, preporuka je produženo praćenje (30 min) nakon injekcije u odnosu na uobičajenu dužinu praćenja (15 min). Zahtjev da se osobe sa historijom anafilakse na bilo koju vakcinu ne vakcinišu je naknadno uveden, zbog pojave slučajeva anafilakse (iako jako rijetkih). To je čist primjer šta se desi kad se uoči nešto što nije zabilježeno u prethodnoj fazi i potvrda da to ponajmanje proizvođaču odgovara, jer se primjena kod ljudi sa tim stanjem obustavlja.
Piše: Sanja Vujčić (Biohemijski kutak)
Magistar farmacije – medicinski biohemičar
*Za detaljnije informacije pročitati sve podatke dustupne na sljedećim sajtovima:
https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/different-vaccines/mrna.html
https://www.fda.gov/vaccines-blood-biologics/vaccines/emergency-use-authorization-vaccines-explained
